Column

Kennis uitdelen in een kenniseconomie

Wie krijgt de ruimte? En hoe wordt deze verdeeld? In Europa zijn allerlei wetten en regels die zorgen voor een eerlijk speelveld waarbij overheden bedrijven niet zomaar mogen voortrekken. Hierdoor zijn gelijke kansen gegarandeerd en heeft marktwerking vrij baan. Maar hoe gelijk is dit speelveld eigenlijk wanneer gebouwen naar de hoogste bieder gaan en ook de benodigde kennis om een (maatschappelijk) bedrijf te starten bij juristen en notarissen gekocht moet worden? Dan heeft een commercieel bedrijf toch een betere positie dan een not-for-profit burgerinitiatief.

Bij Roemte ondersteunen we maatschappelijke initiatieven met een huisvestingsvraagstuk. Veel van onze tijd zit in het wegwijs maken in de systeemwereld. Zoals het woud van (overheids)instanties en regelgeving soms wordt genoemd. De weg hierin vinden zonder professionele hulp is knap lastig. We hebben het met z’n allen zo complex gemaakt dat het flink wat toewijding vraagt om foutloos door alle ‘hoepels’ te springen. Er is zelfs een hele arbeidsmarkt rondom ontstaan met projectadviseurs, fondsenwervers en dorpscoördinatoren.

In een kenniseconomie wordt kennis verkocht. En aan moeilijke beroepen hangt een moeilijk prijskaartje. Wie mee wil doen in de vastgoedwereld speelt mee met partijen die diepe zakken hebben. Aan gebouwen valt nou eenmaal geld te verdienen en dat drijft de prijzen op. Maar hoe werkt het dan wanneer je ruimte zoekt voor een niet commercieel doel? Zoals een buurtinitiatief? Een ontmoetingsplek, of een tentoonstellingsruimte? Voor jou gelden dezelfde wetten en regels als voor een groot internationaal bedrijf. Want dat is volgens de EU regels van vrije marktwerking eerlijk. Een overheid dient zich namelijk niet onnodig te bemoeien met de markt. En wanneer precies deze bemoeienis wel nodig wordt is niet altijd duidelijk. Een overheid die voortrekt wordt staatssteun genoemd. En staatssteun is duurbetaalde juridische expertise.

Een korte introductie: Wanneer is sprake van staatssteun? Er is sprake van staatssteun als aan álle vier de volgende criteria is voldaan: 

1. De steun wordt door de overheid verleend of met overheidsmiddelen bekostigd; 

2. Het voordeel is selectief, d.w.z. het komt ten goede aan bepaalde onderneming(en); 

3. Het verschaft een economisch voordeel aan onderneming(en) dat zij langs normale commerciële weg niet zou(den) hebben gekregen; 

4. Het voordeel moet een (potentiële) invloed op de handel tussen lidstaten hebben.

Volg je het nog? Waarom willen we dit ook alweer weten? Als blijkt dat een overheid onrechtmatige staatssteun heeft verleend, moet zij de situatie zoals die was vóór de steunverlening, herstellen. Vrijwel altijd betekent dit dat de steun moet worden teruggevorderd. Het bedrag wordt berekend als het oorspronkelijke steunbedrag én het rentevoordeel dat de ontvanger sindsdien heeft gehad. De gedachte daarbij is dat de ontvanger, zonder staatssteun, anders geld had moeten lenen tegen marktvoorwaarden (inclusief rente). Best wel een groot risico dus. Denk je dat je iets goeds doet voor je buurt of dorp, moet je alle ontvangen subsidie terugbetalen omdat je te veel kopjes koffie hebt verkocht en daarmee als commercieel bedrijf wordt gezien. Dan begin je er misschien liever toch maar niet aan. Maar hoe kom je er nou achter wanneer je wél steun van de overheid kunt ontvangen? Niet elke vrijwilligersstichting heeft een staatsteunexpert in huis. Ook een gemeente of provincie loopt liever niet de kans dat ze je met hun hulp uiteindelijk de schulden in jagen. Precies vanuit deze angst komen goede projecten soms niet van de grond.

"De initiatiefnemer wordt moedeloos of murw geslagen van alle regels, restricties en risico’s. Tijd voor wat licht in de duisternis!"

Bij Roemte maken we in een serie publicaties die duurbetaald expertise toegankelijk voor zowel burgers als overheden. In begrijpelijke taal wordt advies van vastgoedjuristen, bedrijfsnotarissen en staatssteun experts praktisch toepasbaar gemaakt. We begrijpen dat niet iedereen toegang heeft tot deze expertise. Zo hopen we je wegwijs en zelfredzaam te maken. Om de kennis iets gelijkwaardiger te verdelen en de mogelijkheden van de onmogelijkheden te scheiden. Omdat we geloven dat er altijd ruimte is voor burgerinitiatieven. Ook als het een beetje moeilijk wordt. Mijn boodschap: niet alleen geld maakt dingen mogelijk. Met daadkracht en kennis kom je misschien wel net zo ver. Een reden ontdekt waarom iets niet kan? Leer hoe het wel kan! Iedereen een klein beetje juridische expertise. Doe er je voordeel mee!

Op de website van Roemte staat de eerste publicatie: Staatssteun, wanneer kan het wel?

Roemte-Beslisboom-staatssteun.pdf